Τo τελευταίο χρονικό διάστημα, παρατηρούμε δυστυχώς όλο και περισσότερους οφειλέτες, των οποίων η επιχείρηση είναι κλειστή με νομοθετική παρέμβαση ( με υπουργικές αποφάσεις που δεν αφήνουν περιθώρια μη εφαρμογής τους), να αδυνατούν να ανταποκριθούν στις συμβατικές τους υποχρεώσεις. Με τον όρο συμβατικές υποχρεώσεις εννοούμε οποιαδήποτε σύμβαση στην οποία έχουν συμβληθεί ως οφειλέτες, με το ζήτημα να εμφανίζεται εντονότερο στις δανειακές και τις συμβάσεις μίσθωσης, εμπορικού κυρίως καταστήματος. Το Διεθνές Εμπορικό Επιμελητήριο (ICC) αλλά και ο Αστικός Κώδικας έχουν προβλέψει την ρήτρα της απρόοπτης μεταβολής των συνθηκών. Τί είναι όμως αυτή η ρήτρα και πώς μπορεί να ωφελήσει τους οφειλέτες;
Α. ΤΑ ΑΡΘΡΑ 288 ΚΑΙ 388 ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΑΣΤΙΚΟΥ ΚΩΔΙΚΑ
Το Άρθρο 288 ΑΚ ορίζει ότι «Ο οφειλέτης έχει υποχρέωση να εκπληρώσει την παροχή όπως απαιτεί η καλή πίστη, αφού ληφθούν υπόψη και τα συναλλακτικά ήθη», ενώ το Άρθρο 388 ΑΚ μας λέει ότι «Αν τα περιστατικά στα οποία κυρίως, ενόψει της καλής πίστης και των συναλλακτικών ηθών, τα μέρη στήριξαν τη σύναψη αμφοτεροβαρούς σύμβασης, μεταβλήθηκαν υστέρα, από λόγους που ήταν έκτακτοι και δεν μπορούσαν να προβλεφθούν, και από τη μεταβολή αυτή η παροχή του οφειλέτη, ενόψει και της αντιπαροχής, έγινε υπέρμετρα επαχθής, το δικαστήριο μπορεί κατά την κρίση του με αίτηση του οφειλέτη να την αναγάγει στο μέτρο που αρμόζει και να αποφασίσει τη λύση της σύμβασης εξολοκλήρου ή κατά το μέρος που δεν εκτελέστηκε ακόμη. »
Β. ΕΙΝΑΙ Η ΠΑΝΔΗΜΙΑ ΑΠΡΟΟΠΤΗ ΜΕΤΑΒΟΛΗ ΣΥΝΘΗΚΩΝ;
ΝΑΙ, υπό προϋποθέσεις η πανδημία συνιστά απρόοπτη μεταβολή των συνθηκών, γιατί πρόκειται για ένα έκτακτο και απρόβλεπτο γεγονός, το οποίο δεν οφείλεται σε υπαιτιότητα του οφειλέτη και το οποίο δεν θα μπορούσε να αποφευχθεί όση επιμέλεια και αν ο ίδιος κατέβαλε. Ο ΘΙΓΟΜΕΝΟΣ ΘΑ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΑΠΟΔΕΙΞΕΙ ΟΤΙ επήλθε απρόοπτη και ανυπαίτια μεταβολή συνθηκών λόγω της πανδημίας επικαλούμενος συγκεκριμένα και εξατομικευμένα περιστατικά.
Γ. Η ΘΕΣΗ ΤΟΥ ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΕΜΠΟΡΙΚΟΥ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟ – ICC
Στις 25/3/2020 το Διεθνές Εμπορικό Επιμελητήριο τροποποίησε τις ρήτρες περί ανωτέρας βίας και απρόοπτης μεταβολής των συνθηκών, προκειμένου να προσαρμοστούν στο απρόβλεπτο γεγονός της εμφάνισης του covid-19. Συγκεκριμένα, για να θεωρηθεί ένα γεγονός ανωτέρα βία σύμφωνα με το ICC πρέπει να συντρέχουν σωρευτικά οι εξής προϋποθέσεις : α) το εμπόδιο να ήταν εκτός της σφαίρας επιρροής του θιγόμενου, β) να ήταν αδύνατον να προβλεφθεί κατά τη σύναψη της σύμβασης, γ) οι συνέπειες του εμποδίου θα ήταν αδύνατον να ξεπεραστούν ή να αποφευχθούν από το θιγόμενο μέρος. Εξαιρετικά σημαντικό γεγονός για τους οφειλέτες είναι ότι το ICC, σε ανακοίνωση που εξέδωσε, δέχεται ρητώς ότι η πανδημία του κορονοϊού, μπορεί να προστεθεί στον κατάλογο με τα γεγονότα που συνιστούν ανωτέρα βία. Έτσι, αν ο θιγόμενος την επικαλεστεί, απαλλάσσεται από την υποχρέωση να αποδείξει τις προαναφερθείσες προϋποθέσεις.
Δ. ΚΑΙ ΠΩΣ ΟΦΕΛΕΙΤΑΙ Ο ΘΙΓΟΜΕΝΟΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΠΙΚΛΗΣΗ ΤΗΣ ΡΗΤΡΑΣ;
Η ρήτρα αυτή εφαρμόζεται σε κάθε διαρκή ενοχική σύμβαση, προκειμένου να την τροποποιήσει ώστε να ανταποκρίνεται στις έκτακτες συνθήκες που μεσολάβησαν, όπως στις δανειακές συμβάσεις και τις συμβάσεις εμπορικής μίσθωσης ακινήτου. Ειδικότερα, όσον αφορά τις μισθωτικές σχέσεις, για τα εμπορικά καταστήματα που παρέμειναν κλειστά επί μήνες λόγω της πανδημίας, αναγκαία είναι η αναπροσαρμογή του μισθώματος, ώστε να ανταποκρίνεται στην μειωμένη οικονομική δυνατότητα του θιγόμενου μέρους. Μπορεί δηλαδή να ζητηθεί μείωση του μισθώματος και ευνοϊκότεροι όροι αποπληρωμής. Όμως, η αναπροσαρμογή του μισθώματος μπορεί να εφαρμοστεί και στις μισθώσεις κατοικίες, δεδομένου ότι το εισόδημα των ενοικιαστών παρουσιάζει κατακόρυφη μείωση, με συνέπεια να είναι αδύνατη η πληρωμή του αρχικού ποσού.
Όσον αφορά τις δανειακές συμβάσεις, μπορεί να ζητηθεί η μείωση της επιτοκιακής επιβάρυνσης και κατ’ επέκταση περιορισμός του ύψους των τοκοχρεωλυτικών δόσεων. Σε εξαιρετικές περιπτώσεις μεγάλης οικονομικής δυσχέρειας μπορεί να ζητηθεί η μείωση ή ολική παύση της τοκογονίας των απαιτήσεων του δανειστή, είτε αυτή αφορά τους συμβατικούς τόκους είτε τον ανατοκισμό. Σε επόμενο στάδιο, ο οφειλέτης μπορεί να αιτηθεί την επιμήκυνση του χρόνου επέλευσης του ληξιπρόθεσμου των δόσεων του σωρευτικά με την αύξηση του αριθμού των καταβαλλόμενων δόσεων. Μπορεί ακόμη να ζητήσει τη μείωση του ποσού εκάστης. Ουσιαστικά, ο οφειλέτης θα προτείνει τη δικαστική διάπλαση των κρίσιμων όρων της σύμβασης (αριθμός δόσεων, ύψος δόσεων, συνομολόγηση περιόδου χάριτος πριν την εξόφληση κ.ά.) μέσα από τη σύναψη τροποποιητικής της αρχικής σύμβασης, ζητώντας την διόρθωση των όρων εκπλήρωσης των οικονομικών του υποχρεώσεων προς όφελός του.
10 Νοεμβρίου 2023
21 Φεβρουάριου 2022
® 2020