ΤΡΑΠΕΖΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ

Η Δικαστική Δικαίωση Ευάλωτου Δανειολήπτη ως Καταλύτης για την Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη και Πυξίδα για τη Νομοθετική Εξουσία

ΑΦ.21246

Μια πρόσφατη, από τις πολλές, δικαστική απόφαση του Μονομελούς Πρωτοδικείου Πειραιά, με αριθμ.2834/2025, αναδεικνύει τις παθογένειες στη διαχείριση μη εξυπηρετούμενων δανείων. Η ακύρωση μέτρων εκτέλεσης δεν συνιστά μεμονωμένη νίκη, αλλά μέρος μιας ευρύτερης δικαστικής προσπάθειας να τεθεί ανάχωμα στις επιθετικές πρακτικές των funds. Η απόφαση αυτή αποτελεί ένα ισχυρό μήνυμα προς τρεις κατευθύνσεις:

• προς τους δανειολήπτες, ότι η διεκδίκηση των δικαιωμάτων τους έχει αποτέλεσμα
• προς τους servicers και τα funds, ότι η νομιμότητα δεν εξαντλείται στην τυπική τήρηση των κανόνων, αλλά επεκτείνεται στις αρχές της αναλογικότητας, της καλής πίστης και της κοινωνικής ευθύνης
• προς την Πολιτεία και τις εποπτικές αρχές, ότι απαιτείται ένα πιο στιβαρό και ουσιαστικό πλαίσιο ελέγχου για την προστασία των πολιτών και τη διασφάλιση της κοινωνικής συνοχής.
   

Η δικαστική δικαίωση της ευάλωτης δανειολήπτριας λειτουργεί ως καθρέφτης, που αντανακλά τις στρεβλώσεις ενός συστήματος, το οποίο συχνά θέτει το κέρδος πάνω από τον άνθρωπο. Αποτελεί ταυτόχρονα και μια πρόκληση προς τη νομοθετική εξουσία: αντί να αναζητά λύσεις στην περαιτέρω αποδυνάμωση των δικαιωμάτων των οφειλετών, με, για άλλη μία φορά, αλλαγή του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας, οφείλει να ακολουθήσει το παράδειγμα της Δικαιοσύνης. Η οικοδόμηση ενός στιβαρού πλαισίου εταιρικής κοινωνικής ευθύνης, χρηστής διακυβέρνησης και ουσιαστικής εποπτείας για τους διαχειριστές απαιτήσεων είναι η μόνη βιώσιμη οδός για την οικονομική ανάκαμψη και τη διαφύλαξη της κοινωνικής συνοχής.

1. Το νέο τοπίο στη διαχείριση απαιτήσεων και η πρόκληση της ευαλωτότητας

Η μεταβίβαση χαρτοφυλακίων NPLs σε servicers, που ενεργούν για λογαριασμό funds, διαμόρφωσε μια νέα πραγματικότητα στην ελληνική οικονομία. Ενώ ο στόχος ήταν η εξυγίανση των ισολογισμών, στην πράξη ανέκυψαν προκλήσεις, οι οποίες άπτονται της προστασίας των δανειοληπτών, ιδίως των ευάλωτων. Η απόφαση 2834/2025 του Μονομελούς Πρωτοδικείου Πειραιώς έρχεται να επιβεβαιώσει, ότι η δικαστική εξουσία αποτελεί το ύστατο καταφύγιο προστασίας.

2. Μια Υπόθεση Καταχρηστικότητας και Παραβίασης Θεμελιωδών Αρχών

Η υπόθεση αφορούσε ευάλωτη δανειολήπτρια (ΑμεΑ 80%, διαζευγμένη με ανήλικα τέκνα, κύρια κατοικία ως μοναδικό περιουσιακό στοιχείο). Το Δικαστήριο ακύρωσε την κατάσχεση, που επισπεύσθηκε για οφειλή 50.000€ επί ακινήτου αξίας 102.000€, κρίνοντας την ενέργεια καταχρηστική και δυσανάλογη. Το παρακάτω απόσπασμα είναι αποκαλυπτικό του πυρήνα του σκεπτικού του:

«…Τούτων δοθέντων, η ανακόπτουσα, διαζευγμένη, με 2 ανήλικα τέκνα, πάσχει από ……, με ποσοστό αναπηρίας 80% [...], βλάπτεται δυσανάλογα, σε σχέση με την ωφέλεια της καθ' ης, ενώ υπερβαίνει τα όρια της θυσίας του συγκεκριμένου οφειλέτη η απώλεια μέσω αναγκαστικού πλειστηριασμού ακινήτου...»

3. Το Πρότυπο Συμπεριφοράς για Servicers και Funds

Οι γενικές αρχές του δικαίου, όπως η καλή πίστη, επιβάλλουν ένα πρότυπο συμπεριφοράς, το οποίο υπερβαίνει την απλή επιδίωξη του κέρδους. Η απόφαση θέτει με σαφήνεια το πλαίσιο της ευθύνης, που φέρουν οι πιστωτικοί φορείς, τονίζοντας την υποχρέωσή τους για εύλογη ανοχή. Το ακόλουθο απόσπασμα αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο της κοινωνικής ευθύνης, που οφείλουν να επιδεικνύουν:

«..Έτσι, η καλόπιστη από την πλευρά τους συμπεριφορά επιβάλλει να ανεχθούν μια εύλογη καθυστέρηση στην εκπλήρωση της παροχής του οφειλέτη, ιδίως όταν η επιδίωξη της άμεσης εκπλήρωσης της παροχής του πρόκειται να οδηγήσει σε πλήρη οικονομική καταστροφή του, χωρίς ουσιαστικό κέρδος για τις ίδιες.»

4. Συστημική Διάσταση: Η Δικαιοσύνη ως Ανάχωμα στις Επιθετικές Πρακτικές

Η απόφαση 2834/2025 δεν αποτελεί μεμονωμένο περιστατικό. Εντάσσεται σε μια ευρύτερη τάση της ελληνικής Δικαιοσύνης, όπου οι δικαστές, εφαρμόζοντας τις θεμελιώδεις αρχές του δικαίου, υψώνουν ένα ανάχωμα στη στοχοπροσήλωση των funds για άμεση και βίαιη ανάκτηση απαιτήσεων. Το φαινόμενο αυτό υποδεικνύει:

• Δικαστικό έλεγχο αναλογικότητας και καταχρηστικότητας ως αντιστάθμισμα στην ισχυρή διαπραγματευτική θέση των servicers.
• Επαναφορά ισορροπίας μεταξύ δικαιωμάτων πιστωτών και οφειλετών, ιδίως όταν ο δεύτερος ανήκει σε ευάλωτη κατηγορία.

5. Επιπτώσεις στην Εταιρική Διακυβέρνηση Servicers & Funds

• Λογοδοσία ESG: Απαιτούνται ποσοτικοί δείκτες «επιδράσεων στους ευάλωτους πελάτες».
• Δέσμευση Διοίκησης: Το Δ.Σ. των servicers οφείλει, βάσει του άρθρου 17 του ν. 4706/2020 (εταιρική διακυβέρνηση), να ενσωματώσει πολιτικές χρηστής διοίκησης και να παρακολουθεί πλειστηριασμούς ευάλωτων σε επίπεδο riskdashboard.

6. Αναβάθμιση του Εποπτικού Πλαισίου

1. Τράπεζα της Ελλάδος: Διεύρυνση ελέγχων πέραν της συμμόρφωσης σε διαδικαστικά ζητήματα, με θεματικές επιθεωρήσεις για κοινωνικά κριτήρια (π.χ. ποσοστό επιτυχημένων ρυθμίσεων έναντι πλειστηριασμών ευάλωτων).
2. Γενική Γραμματεία Ιδιωτικού Χρέους: Διασύνδεση δεδομένων από την πλατφόρμα του ν. 4738/2020 με εποπτικές αρχές για real‑timeanalytics.
3. Συντονισμός με Συνήγορο του Καταναλωτή & Αρχή Προστασίας Δεδομένων για έλεγχο καλών πρακτικών επικοινωνίας και επεξεργασίας δεδομένων υγείας (GDPR, άρθρο 9).

7. Θεσμική Πρόκληση για τον Νομοθέτη

Παρά το ουσιαστικό ανάχωμα που υψώνουν οι δικαστικές αποφάσεις –με χαρακτηριστικό παράδειγμα τη ΜΠρ Πειραιώς 2834/2025– ένα παράλληλο, εξίσου κρίσιμο πεδίο αποτελεί ο ρόλος του νομοθέτη. Τα τελευταία χρόνια, επανειλημμένες τροποποιήσεις του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας (ΚΠολΔ) — με πρόσχημα την ταχύτερη απονομή δικαιοσύνης και τη μείωση του «stock» μη εξυπηρετούμενων δανείων — έχουν συνοδευθεί από συρρίκνωση δικονομικών και ουσιαστικών δικαιωμάτων των δανειοληπτών (π.χ. περιορισμός ενδίκων βοηθημάτων κατά πράξεων εκτέλεσης, ασφυκτικές προθεσμίες για προτάσεις). Υπάρχει κίνδυνος η νομοθετική εξουσία — εφόσον συνεχίσει σε αυτή τη μονομερή κατεύθυνση — να χαρακτηριστεί de facto «βραχίονας των funds».

 8. Εναλλακτική Θεώρηση – Πλαίσιο Κοινωνικά Υπεύθυνης Εξυγίανσης

Η πραγματική απάντηση στο πρόβλημα της καθυστέρησης δεν βρίσκεται σε ακόμα ταχύτερες δικαστικές διαδικασίες, που θυσιάζουν την ουσία και την προστασία του αδυνάτου. Βρίσκεται στην υιοθέτηση της οπτικής, την οποία αναδεικνύουν αποφάσεις, όπως η παρούσα. Ο νομοθέτης, όπως πράττει και ο δικαστής, οφείλει να στρέψει το βλέμμα του στη δημιουργία ενός ολοκληρωμένου πλαισίου, που θα προωθεί:

1. Χρηστή Άσκηση Εξουσίας: Θέσπιση δεσμευτικών κανόνων για τους servicers, που διασφαλίζουν δίκαιη, διαφανή και ουσιαστική διαπραγμάτευση με τους οφειλέτες και τις βιώσιμες επιχειρήσεις.
2. Επαναπροσδιορισμό επιχειρηματικών μοντέλων των servicers, ώστε να μην βασίζονται σε επιθετικές τακτικές ρευστοποίησης.
3. Ουσιαστική Εποπτεία: Αναβάθμιση του ρόλου των εποπτικών αρχών (π.χ. Τράπεζα της Ελλάδος) από τον τυπικό έλεγχο διαδικασιών σε έλεγχο ουσίας: να εξετάζεται η ποιότητα και η βιωσιμότητα των ρυθμίσεων, που προτείνονται, και να επιβάλλονται κυρώσεις για συστηματικά καταχρηστικές πρακτικές.
4. Πραγματικά Κίνητρα για Εξωδικαστικές Λύσεις: Η κοινωνία η ίδια μπορεί να δώσει την απάντηση, εάν η Πολιτεία δημιουργήσει το κατάλληλο πλαίσιο. Η λύση είναι η παροχή ουσιαστικών κινήτρων για την προσφυγή στη διαμεσολάβηση και τον εξωδικαστικό συμβιβασμό, τα οποία θα διέπονται από κοινωνική ευαισθησία και θα διασφαλίζουν την ίση μεταχείριση. Η ανάδειξη της εταιρικής κοινωνικής ευθύνης, ως προϋπόθεση για τη βιώσιμη οικονομική δραστηριότητα, είναι ο μόνος δρόμος, που μπορεί να οδηγήσει σε πραγματική εξυγίανση, χωρίς να αφήνει πίσω του κοινωνικά ερείπια.

Απόσπασμα του υπό έκδοση βιβλίου με τίτλο «ΤΙΤΛΟΠΟΙΗΣΗ ΑΠΑΙΤΗΣΕΩΝ στην αναγκαστική εκτέλεση» με υπότιτλο «Περί Πλειστηριασμών - Από τη θεωρία στην πράξη» ISBN 978-618-00-3736-4