O NEOΣ ΝΟΜΟΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΣΥΝΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΤΙ ΠΡΟΒΛΕΠΕΙ, ΠΟΙΟΥΣ ΑΦΟΡΑ & ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ ΤΩΝ ΔΙΑΤΑΞΕΩΝ
Στις 21- 05- 2021 δημοσιεύτηκε στο Φύλλο Εφημερίδας της Κυβερνήσεως ο Νόμος 4800/2021, με τίτλο «Μεταρρυθμίσεις αναφορικά με τις σχέσεις Γονέων και τέκνων, άλλα ζητήματα οικογενειακού δικαίου και λοιπές επείγουσες διατάξεις», με τον οποίο αναμορφώνεται εξ ολοκλήρου το οικογενειακό δίκαιο και οι διατάξεις που αφορούν την επιμέλεια του τέκνου και τον τρόπο κατανομής της μεταξύ των γονέων. Πολλά έχουν λεχθεί και γραφεί αναφορικά με το πολύκροτο αυτό νομοσχέδιο, με το οποίο επιχειρείται να εφαρμοστεί το καθεστώς της συνεπιμέλειας, ένα αίτημα που είχε εκφραστεί εδώ και χρόνια από μερίδα γονέων, κυρίως πατέρων. Τι προβλέπει όμως στην πραγματικότητα αυτό το νομοσχέδιο και ποια είναι τα μελανά σημεία του;
Α. ΟΙ ΚΥΡΙΟΤΕΡΕΣ ΑΛΛΑΓΕΣ
Οι βασικότερες αλλαγές του παρόντος νομοσχεδίου εστιάζονται κυρίως στα εξής σημεία :
- Στο τροποποιημένο πλέον άρθρο 1511 ΑΚ, αναφέρεται ότι η άσκηση της γονικής μέριμνας πρέπει να αποβλέπει στο βέλτιστο συμφέρον του τέκνου. Ορίζεται πλέον ότι το βέλτιστο συμφέρον του τέκνου εξυπηρετείται από την ουσιαστική συμμετοχή και των 2 γονέων στην ανατροφή και την φροντίδα του, θέση που μέχρι τώρα είχε διαμορφωθεί νομολογιακά.
- Προστίθεται πλέον ότι η απόφαση του δικαστηρίου που αναθέτει την γονική μέριμνα θα πρέπει να λαμβάνει υπόψιν : α) Την ικανότητα και την πρόθεση του κάθε γονέα να σεβαστεί τα δικαιώματα του άλλου, β) Τη συμπεριφορά του κάθε γονέα το προηγούμενο χρονικό διάστημα και τη συμμόρφωσή του με τις νόμιμες υποχρεώσεις του, δικαστικές αποφάσεις, εισαγγελικές διατάξεις και προηγούμενες συμφωνίες μεταξύ των γονέων.
- Στο άρθρο 1510, ορίζεται πλέον ότι η γονική μέριμνα ασκείται από κοινού και εξίσου από τους δύο γονείς, που σημαίνει ισόχρονη άσκηση της γονικής μέριμνας.
- Στο άρθρο 1514 περιγράφονται κάποιες περιπτώσεις παρέκκλισης από την κοινή άσκηση της γονικής μέριμνας. Ειδικότερα, αν η άσκηση της γονικής μέριμνας από κοινού δεν είναι δυνατή διότι οι γονείς διαφωνούν ή κάποιος εξ αυτών αδιαφορεί ή δεν συναινεί ή δεν τηρεί την ήδη υπάρχουσα συμφωνία, καθένας από τους γονείς προσφεύγει σε διαμεσολάβηση. Εξαιρούνται φυσικά οι περιπτώσεις ενδοοικογενειακής βίας. Η συνεπιμέλεια ΔΕΝ είναι σε καμία περίπτωση υποχρεωτική για το δικαστήριο, εφόσον το δικαστήριο έχει την διακριτική ευχέρεια είτε να κατανείμει την άσκηση της γονικής μέριμνας μεταξύ των γονέων, εξειδικεύοντας τα επιμέρους πεδία που θα αναλάβει ο καθένας, είτε να διατάξει πραγματογνωμοσύνη, είτε να διατάξει διαμεσολάβηση. Για την έκδοση απόφασης το δικαστήριο λαμβάνει υπόψιν τους έως τότε δεσμούς του τέκνου με τους γονείς και τους αδερφούς του.
- Ύψιστης σημασίας καθίσταται η τροποποίηση του άρθρου 1515 ΑΚ, το οποίο αφορά την γονική μέριμνα των τέκνων που γεννήθηκαν εκτός γάμου. Θα πρέπει να διακρίνουμε 2 κατηγορίες : α) Τα τέκνα που γεννήθηκαν και παραμένουν χωρίς γάμο των γονέων, η επιμέλεια των οποίων ανήκει στη μητέρα τους και β) Τέκνα που γεννήθηκαν μεν εκτός γάμου, αλλά έχει μεσολαβήσει δικαστική ή εκούσια αναγνώρισή τους από τον πατέρα. Όσον αφορά την 2η κατηγορία, ορίζεται για πρώτη φορά ότι με την αναγνώριση αποκτά γονική μέριμνα και ο πατέρας, την οποία ασκεί από κοινού με την μητέρα. Αυτό αποτελεί καινοτομία καθώς μέχρι πρότινος η επιμέλεια των τέκνων γεννημένων εκτός γάμου άνηκε στην μητέρα και ο πατέρας μπορούσε δευτερευόντως να την διεκδικήσει σε περίπτωση που η ίδια αδυνατούσε για πραγματικούς ή νομικούς λόγος να την ασκήσει ή υπήρχε συμφωνία των γονέων.
- Με το άρθρο 1520, καθιερώνεται μαχητό τεκμήριο του χρόνου επικοινωνίας του τέκνου με φυσική παρουσία, στο 1/3 του συνολικού χρόνου. Μπορεί κατά περίπτωση να οριστεί μικρότερος ή μεγαλύτερος χρόνος επικοινωνίας.
- Τέλος, στο άρθρο 1532 το οποίο τιτλοφορείται «Συνέπειες κακής άσκησης» απαριθμούνται ενδεικτικά κάποιες περιπτώσεις οι οποίες συνιστούν κακή άσκηση της γονικής μέριμνας. Κακή άσκηση συνιστούν ιδίως : Η μη συμμόρφωση σε δικαστικές αποφάσεις ή εισαγγελικές διατάξεις, η διατάραξη της συναισθηματικής σχέσης του τέκνου με τον άλλον γονέα, η υπαίτια παραβίαση των συμφωνιών που ρυθμίζουν την επικοινωνία, η κακή άσκηση ή η παράλειψη άσκησης του δικαιώματος επικοινωνίας, η άρνηση καταβολής της επιδικασθείσας διατροφής, η καταδίκη του γονέα για ενδοοικογενειακή βία, εγκλήματα κατά της γενετήσιας ελευθερίας και άλλα. Φυσικά, κακή άσκηση της γονικής μέριμνας δικαιολογεί την αφαίρεσή της από τον υπαίτιο.
Β. ΤΑ ΜΕΛΑΝΑ ΣΗΜΕΙΑ ΤΟΥ ΝΟΜΟΣΧΕΔΙΟΥ : ΚΙΝΔΥΝΟΙ & ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ
- Η ΑΚ 1514 παρ.3 γ’ ορίζει ότι «Για την λήψη της απόφασής του το δικαστήριο λαμβάνει υπόψη του τους έως τότε δεσμούς του τέκνου με τους γονείς και τους αδελφούς του». Δεν πρέπει όμως να λαμβάνονται υπόψιν οι δεσμοί που δημιουργήθηκαν κατά παράβαση του ΑΚ 1514 παρ. 2, δηλαδή με τη μη ισόχρονη και ουσιαστική παρουσία και των δύο γονέων στην ανατροφή του τέκνου ή κατά παράβαση εισαγγελικών διατάξεων και δικαστικών αποφάσεων ή με καταπάτηση των δικαιωμάτων του έτερου γονέα. Ελλοχεύει συνεπώς κίνδυνος καταχρηστικής εφαρμογής του άρθρου, με σκοπό να αποξενωθεί το τέκνο από τον ένα γονέα.
- Εξίσου σοβαρό ζήτημα εγείρεται με τις εξαιρέσεις που προβλέπει ο νόμος από τον κανόνα της από κοινού άσκησης της γονικής μέριμνας. Στην πραγματικότητα όμως, οι εξαιρέσεις αυτές φτάνουν σε τόσο σοβαρό περιορισμό του δικαιώματος, που υπάρχει κίνδυνος να γίνουν ο κανόνας, όχι η εξαίρεση.
- Η δικαστική απόφαση για το ζήτημα της εναλλασσόμενης κατοικίας είναι εξαιρετικά κρίσιμη : Αν διαταχθεί η αποκλειστική διαμονή του τέκνου στην κατοικία του ενός γονέα, στην πράξη παύει να υφίσταται η συνεπιμέλεια και η γονική μέριμνα του άλλου γονέα συρρικνώνεται στο δικαίωμα της επικοινωνίας.
- Η ισχύουσα δικαστική πρακτική στην πλειοψηφία των υποθέσεων απονέμει στον μη έχοντα την επιμέλεια γονέα δικαίωμα επικοινωνίας περίπου για το 15 % της ζωής του τέκνου. Η νέα ΑΚ 1520 καθιερώνει μαχητό τεκμήριο επικοινωνίας με φυσική παρουσία του τέκνου στην οικία του γονέα για το 1/3 της ζωής του. Φυσικά, δύναται κατ’ εξαίρεση, λόγω κακής άσκησης της γονικής μέριμνας ή σπουδαίου λόγου να αποκλειστεί το δικαίωμα επικοινωνίας γονέα – τέκνου. Και πάλι δυστυχώς καταλείπεται ευρύ πεδίο για καταχρηστικές επικλήσεις των ανωτέρω εννοιών, οι οποίες είναι απαραίτητο να εξειδικευθούν περαιτέρω.
Συμπεραίνουμε, επομένως, ότι ο νέος νόμος για την συνεπιμέλεια αποπειράται να διορθώσει τα κακώς κείμενα των ισχυουσών δικαστηριακών πρακτικών. Μένει να δούμε αν η συνεπιμέλεια θα εφαρμοστεί στην πράξη ή αν θα μείνει απλά μια πολλά υποσχόμενη αλλαγή.
® 2020