ΤΡΑΠΕΖΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ

Η Οικονομική Ακτινογραφία της Αμφισβήτησης Απαιτήσεων: Από την Αδιαφάνεια στην Ακύρωση Τίτλων

ΑΦ.21413

1. Το Τοπίο των Δανείων και η Υποχρέωση Διαφάνειας

Η μαζική πώληση και τιτλοποίηση των μη εξυπηρετούμενων δανείων (NPLs) –είτε μέσω του Ν. 3156/2003 είτε μέσω του Ν. 4354/2015– έχει μετασχηματίσει το πιστωτικό σύστημα. Ωστόσο, αυτή η διαδικασία μεταβίβασης των απαιτήσεων σε funds και servicers έχει δημιουργήσει ένα κεντρικό ζήτημα: την αδιαφάνεια που αφορά τη νομιμοποίηση του νέου πιστωτή και, κυρίως, τον τρόπο διαμόρφωσης και το ακριβές ύψος της απαίτησης.

Η ανάγκη για διαφάνεια δεν είναι απλώς δικονομική επιταγή, αλλά θεμελιώνεται στο ενωσιακό δίκαιο και στον Νόμο περί Προστασίας του Καταναλωτή (Ν. 2251/1994). Το Ευρωπαϊκό δίκαιο, προτάσσοντας την αρχή της διαφάνειας των συναλλαγών και της ορθής πληροφόρησης, επιβάλλει στις χρηματοπιστωτικές οντότητες την πλήρη και σαφή τεκμηρίωση των χρεών, ώστε ο οφειλέτης - καταναλωτής να μπορεί να ελέγχει και να αμφισβητεί αποτελεσματικά την απαίτηση.

Σήμερα, η πιο ισχυρή γραμμή άμυνας κατά των πράξεων αναγκαστικής εκτέλεσης (διαταγές πληρωμής, επιταγές προς πληρωμή) βρίσκεται στην οικονομική μελέτη και τη λεπτομερή νομική τεκμηρίωση της αμφισβήτησης των επιμέρους κονδυλίων. Η παραβίαση της υποχρέωσης διαφάνειας οδηγεί πλέον στην ακύρωση των εκτελεστών τίτλων.

2. Το «Σκοτεινό Κουτί» των Servicers: Αοριστία και Αμφισβήτηση Κονδυλίων

Ο πυρήνας της αμφισβήτησης εστιάζεται στην έλλειψη πληρότητας και σαφήνειας της απόδειξης της απαίτησης. Ένας πιστωτής, για να επισπεύσει την εκτέλεση, οφείλει να τεκμηριώσει με σαφήνεια και πληρότητα το ακριβές ύψος του χρέους.

Πρώτον, αμφισβητείται η νομιμότητα και ο τρόπος υπολογισμού των τόκων υπερημερίας. Η απλή, γενικόλογη αναφορά στο «συμβατικό επιτόκιο υπερημερίας» δεν αρκεί. Απαιτείται λεπτομερής ανάλυση: του βασικού επιτοκίου και της νόμιμης προσαύξησης, καθώς και του τρόπου υπολογισμού, ώστε να αποκλειστεί ο παράνομος ανατοκισμός ή άλλες καταχρηστικές πρακτικές.

Δεύτερον, η απαίτηση συχνά περιλαμβάνει υψηλά ποσά ως «έξοδα» (π.χ. διαχείρισης, νομικά, προμήθειες). Η απουσία λεπτομερούς ανάλυσης της αιτιολογίας και του ύψους τους, κατά τα Διεθνή Λογιστικά Πρότυπα (ΔΛΠ/IFRS) ή τα Ελληνικά Λογιστικά Πρότυπα (ΕΛΠ), καθιστά αυτά τα κονδύλια αμφισβητήσιμα.

Το σοβαρότερο θέμα αδιαφάνειας είναι η μη προσκόμιση επίσημων αντιγράφων από τα μητρώα και τα βιβλία των Funds και των Servicers. Η σωστή οικονομική ανάλυση απαιτεί την πρόσβαση σε αυτά τα πρωτογενή δεδομένα για να επιβεβαιωθεί η ακρίβεια των κονδυλίων, κάτι που οι εταιρείες διαχείρισης συχνά παραλείπουν να προσκομίσουν, παραβιάζοντας ευθέως την υποχρέωση διαφάνειας προς τον οφειλέτη.

3. Οι Δύο Πυλώνες της Ακύρωσης: Νομιμοποίηση και Τεκμηρίωση

Η οικονομική ανάλυση, με τη νομική υποστήριξη, επικεντρώνεται σε δύο κρίσιμους ακυρωτικούς λόγους, που συνδέονται άμεσα με την αδιαφάνεια:

1. Το Ζήτημα της Νόμιμης Νομιμοποίησης του Πιστωτή: Δεν αρκεί η δήλωση μεταβίβασης. Πρέπει να αποδεικνύεται η πλήρης αλυσίδα της μεταβίβασης της απαίτησης, συμπεριλαμβανομένων όλων των συμπληρωματικών πράξεων (π.χ. μεταγενέστερα έντυπα Ενεχυροφυλακείου, πρόσθετες πράξεις), που αποδεικνύουν την ταυτότητα του fund και τη μεταβίβαση στον servicer. Η μη προσκόμιση αυτών των επίσημων εγγράφων, παρά την υποχρέωση κοινοποίησης σε κάθε πράξη εκτέλεσης, αποτελεί σοβαρό τυπικό ακυρωτικό λόγο.
2. Το Ζήτημα της Αοριστίας του Εκτελεστού Τίτλου – Παραβίαση της Διαφάνειας: Η απουσία σαφούς και συγκεκριμένου προσδιορισμού του τελικού οφειλόμενου ποσού (ιδίως των τόκων) στην επιταγή προς πληρωμή, καθιστά την απαίτηση αόριστη. Η αοριστία αυτή καθιστά αδύνατο για τον οφειλέτη να προβεί σε έλεγχο της ακρίβειας και νομιμότητας των κονδυλίων, παραβιάζοντας την αρχή της διαφάνειας, η οποία επιβάλλεται από τον Νόμο περί Προστασίας του Καταναλωτή.

4. Case Study: Η Διάσωση της Ακίνητης Περιουσίας λόγω Αδιαφάνειας

Η θεωρία αυτή επιβεβαιώνεται από πρόσφατες δικαστικές αποφάσεις, όπως η περίπτωση της ακύρωσης εκτέλεσης δυνάμει της υπ’άριθμ.301/2025 Απόφασης:

Μια εταιρεία διαχείρισης επέδωσε επιταγή προς πληρωμή, βασισμένη σε παλαιά διαταγή (2013), ζητώντας κεφάλαιο €130.000 έντοκα με γενική αναφορά στο συμβατικό επιτόκιο υπερημερίας. Τα σημεία αδυναμίας, που αναδείχθηκαν και οδήγησαν στην ακύρωση, ήταν:

• Έλλειψη Κοινοποίησης Νομιμοποιητικών Εγγράφων: Παραλείφθηκε η κοινοποίηση βασικών συμπληρωματικών εγγράφων (π.χ. έντυπο Ενεχυροφυλακείου 881/2022), διακόπτοντας την αλυσίδα της νομιμοποίησης του fund και του servicer, με αποτέλεσμα να μην αποδεικνύεται η ταυτότητα του νομιμοποιούμενου πιστωτή.
• Αοριστία Υπολογισμού Τόκων/Κονδυλίων: Η έλλειψη προσδιορισμού του οφειλόμενου ποσού των τόκων στην επιταγή προς πληρωμή καθιστούσε αδύνατο τον έλεγχο του ακριβούς ύψους της απαίτησης από τους οφειλέτες. Η παράλειψη αυτή κρίθηκε ως παραβίαση της υποχρέωσης σαφήνειας και διαφάνειας του εκτελεστού τίτλου. Συγκεκριμένα, όπως αναγράφεται στην απόφαση του Μον. Πρωτοδικείου «…στην ανακοπτόμενη επιταγή προς πληρωμή δεν προσδιορίζεται το οφειλόμενο ποσό των τόκων, αλλά η καθ’ ης περιορίζεται σε μία γενικόλογη αναφορά στο συμβατικό επιτόκιο υπερημερίας με συνέπεια να μην προκύπτει με σαφήνεια το ύψος της απαίτησης, για την οποία επισπεύδεται η εκτέλεση και να είναι αδύνατο από πλευράς τους να υπολογιστεί το ακριβές ύψος αυτής, αλλά και να προβούν σε έλεγχο της ακρίβειας των κονδυλίων…»
• Λοιπές Παρατυπίες: Η αναφορά σε θανόντα (από το 2013) ως υπόχρεου καταβολής, η εκκρεμοδικία του προηγούμενου σταδίου αναγκαστικής εκτέλεσης και η ΕΥΘΕΙΑ ΠΑΡΑΒΙΑΣΗ ΑΠΟΦΑΣΗΣ ΑΝΑΣΤΟΛΗΣ ΜΕΧΡΙ ΤΗΝ ΕΚΔΟΣΗ οριστικής δικαστικής απόφασης του προηγ. σταδίου εκτέλεσης (η οποία ήταν εν ισχύ ήδη από το 2022).

Το Δικαστήριο δέχτηκε την ανακοπή, ακυρώνοντας την τελευταία επιταγή προς πληρωμή και την έκθεση αναγκαστικής κατάσχεσης. Ο πλειστηριασμός κρίθηκε παράνομος για τους άνω λόγους, προστατεύοντας τους δανειολήπτες και διασώζοντας την ακίνητη περιουσία τους.

5. Συμπέρασμα: Η Επόμενη Μέρα

Η εποχή της εύκολης νομιμοποίησης των funds και των servicers έχει παρέλθει. Η σωστή οικονομική και νομική αποδόμηση των επιμέρους κονδυλίων, σε συνδυασμό με την αυστηρή νομική απαίτηση για πλήρη έγγραφη απόδειξη της νομιμοποίησης –επιβαλλόμενη και από την ενωσιακή αρχή της διαφάνειας– αποτελούν, πλέον, το επόμενο σοβαρό ακυρωτικό όπλο κατά της αναγκαστικής εκτέλεσης.

Για τους οφειλέτες, η ενεργητική άμυνα βασίζεται στη διεκδίκηση της ακρίβειας και της διαφάνειας. Η παραβίαση της υποχρέωσης σαφούς και λεπτομερούς ενημέρωσης, ιδίως ως προς τον υπολογισμό του χρέους, αποτελεί πλέον σαφή ακυρωτικό λόγο. Η ακύρωση πράξεων εκτέλεσης, λόγω αοριστίας και αδιαφάνειας, επιβεβαιώνει ότι η τεκμηριωμένη αμφισβήτηση είναι ο μόνος δρόμος για τη διασφάλιση της νομιμότητας των εκτελεστικών τίτλων.


Απόσπασμα του υπό έκδοση βιβλίου με τίτλο «ΤΙΤΛΟΠΟΙΗΣΗ ΑΠΑΙΤΗΣΕΩΝ στην αναγκαστική εκτέλεση» με υπότιτλο «Περί Πλειστηριασμών –Από τη θεωρία στην πράξη» ISBN 978-618-00-3736-4