ΤΡΑΠΕΖΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ

Πτώχευση χωρίς «ποινικό στίγμα»: Τι αλλάζει για επιχειρηματίες και ευάλωτα νοικοκυριά

Για χρόνια, η οικονομική ασφυξία στην Ελλάδα δεν σταματούσε στην απώλεια ρευστότητας ή περιουσίας. Συχνά συνεχιζόταν ως ποινική εκκρεμότητα για χρέη προς το Δημόσιο και τα ασφαλιστικά ταμεία. Με τις πρόσφατες μεταρρυθμίσεις, που ψηφίστηκαν με τα άρθρα 177–179 του ν. 5259/2025 (ΦΕΚ Α’ 228/12.12.2025), το πλαίσιο «δεύτερης ευκαιρίας» αποκτά, για πρώτη φορά, και ουσιαστικό ποινικό σκέλος.

Το νέο πακέτο παρεμβάσεων κινείται σε τρεις άξονες:

• ποινική ασπίδα μέσω πτώχευσης,
• «λεπτή ισορροπία» στην προστασία ευάλωτων και της Α’ κατοικίας,
• έγκαιρη προειδοποίηση / στήριξη με voucher συμβουλευτικής.

1) ΠΡΙΝ – ΜΕΤΑ: η «ποινική ασπίδα» της πτώχευσης

Πριν (μέχρι 11.12.2025)

Η πτώχευση/η «δεύτερη ευκαιρία» λειτουργούσε, κυρίως, ως αστική - οικονομική εκκαθάριση και απαλλαγή οφειλών. Όμως, για τα κλασικά αδικήματα:

• μη καταβολής χρεών προς το Δημόσιο (άρθρο 25 ν. 1882/1990) και
• μη απόδοσης / καταβολής ασφαλιστικών εισφορών (άρθρο 1 παρ. 1, 2 και 7 α.ν. 86/1967),
  δεν υπήρχε «αυτόματος» κανόνας, που να δένει την πτώχευση με αναστολή και τελική εξάλειψη του αξιοποίνου.

Μετά (από 12.12.2025)

Με το άρθρο 178 ν. 5259/2025 προστέθηκε στον Πτωχευτικό Κώδικα (ν. 4738/2020) το άρθρο 198Α, που θεσπίζει ρητά:

Α. Αναστολή ποινικής δίωξης (άμεσα)
Η ποινική δίωξη για τα παραπάνω αδικήματα αναστέλλεται από:

• τη δημοσίευση της απόφασης, που κηρύσσει την πτώχευση ή
• τη διαταγή καταχώρισης του ονόματος/επωνυμίας στο Ηλεκτρονικό Μητρώο Φερεγγυότητας,
  και αναβάλλεται η εκτέλεση τυχόν καταγνωσθείσας ποινής.

Σημαντική εξαίρεση: αν υπάρχουν οφειλές προς το Δημόσιο, οι οποίες «εξαιρούνται της απαλλαγής» (άρθρο 194 παρ. 1 ν. 4738/2020), η δίωξη για αυτές δεν αναστέλλεται.

Β. «Φρένο» πριν καν ασκηθεί δίωξη (σε πρώιμο στάδιο)
Αν η πτώχευση / καταχώριση στο Μητρώο συμβεί, πριν περάσει το χρονικό διάστημα που ενεργοποιεί την αποστολή αίτησης για δίωξη, τότε τα αρμόδια όργανα δεν υποβάλλουν αίτηση στον Εισαγγελέα. Αν έχει ήδη σταλεί αίτηση, αλλά δεν έχει ασκηθεί δίωξη, ενημερώνουν σχετικά.

Γ. Πότε επανεκκινεί η ποινική υπόθεση;
Η αναστολή «σπάει» αν υπάρξει αμετάκλητη δικαστική εξέλιξη που:

• δέχεται προσφυγή κατά της απαλλαγής, ή
• ανακαλεί/εξαφανίζει την κρίσιμη απόφαση (πτώχευσης/καταχώρισης).

2) Πότε υπάρχει ΟΡΙΣΤΙΚΗ απαλλαγή της ποινικής ευθύνης;

Εδώ είναι το κρίσιμο σημείο, που συχνά παρεξηγείται:
Η «οριστική εξάλειψη του αξιοποίνου» δεν επέρχεται την ίδια μέρα, κατά την οποία ο οφειλέτης απαλλάσσεται από τα χρέη. Συνδέεται και με τις προθεσμίες ανάκλησης της απαλλαγής.

Σημαντική διευκρίνιση:

Η απαλλαγή του οφειλέτη από τα χρέη («δεύτερη ευκαιρία») είναι ένα αστικό / οικονομικό αποτέλεσμα της πτωχευτικής διαδικασίας: σημαίνει ότι ο οφειλέτης παύει να ευθύνεται προσωπικά για τις οφειλές που υπάγονται στην απαλλαγή. Αντίθετα, η οριστική εξάλειψη του αξιοποίνου (ποινικό αποτέλεσμα) είναι ξεχωριστό στάδιο. «Κλειδώνει», μόνο όταν συντρέχουν οι προϋποθέσεις του άρθρου 198Α: δηλαδή μετά την απαλλαγή από τα χρέη και αφού, είτε παρέλθει η προθεσμία ανάκλησης / έκπτωσης της απαλλαγής, είτε απορριφθεί σχετική αίτηση.

Βήμα 1: Πότε έρχεται η «απαλλαγή από τα χρέη» (η απαλλαγή του οφειλέτη);

Για φυσικό πρόσωπο (άρθρο 192 ν. 4738/2020):

• Γενικός κανόνας: 36 μήνες από την κήρυξη της πτώχευσης (ή την ειδική καταχώριση), εκτός αν ασκηθεί προσφυγή κατά της απαλλαγής.
• Ειδική κατηγορία οφειλετών: η προθεσμία μπορεί να είναι 1 έτος.

Για εκπροσώπους / διοικούντες νομικού προσώπου (άρθρο 195 ν. 4738/2020):

• Απαλλαγή μετά 36 μήνες από την αίτηση πτώχευσης ή 24 μήνες από την κήρυξη της πτώχευσης, ό,τι έρθει νωρίτερα, επίσης με δυνατότητα προσφυγής.

Βήμα 2: Ποια είναι η «προθεσμία ανάκλησης»;

(α) Για φυσικό πρόσωπο – άρθρο 194 παρ. 2 ν. 4738/2020
Μετά την απαλλαγή, αν αποδειχθεί ότι ο οφειλέτης π.χ. απέκρυψε στοιχεία δολίως ή από βαριά αμέλεια ή δεν τήρησε υποχρεώσεις από σχέδιο πληρωμών, το πτωχευτικό δικαστήριο, εντός 3 ετών από την επέλευση της απαλλαγής, μπορεί, μετά από αίτημα πιστωτή, να ανακαλέσει την απαλλαγή (εν όλω ή εν μέρει) ή να θέσει όρους.

(β) Για εκπροσώπους – τελευταίο εδάφιο άρθρου 195 παρ. 2 ν. 4738/2020
Αντίστοιχα, η απόφαση απαλλαγής μπορεί να ανακληθεί εντός 3 ετών από την απαλλαγή.

Βήμα 3: Πότε εξαλείφεται ΟΡΙΣΤΙΚΑ το αξιόποινο (άρθρο 198Α παρ. 3);

Το νέο άρθρο 198Α προβλέπει ότι, αν:

• υπάρχει απαλλαγή (άρθρα 192 ή 195) και
• έχει περάσει η προθεσμία ανάκλησης ή έχει απορριφθεί αίτηση ανάκλησης,

τότε το αξιόποινο εξαλείφεται (και διακόπτεται η εκτέλεση ποινής που άρχισε).

Πρακτικό χρονοδιάγραμμα (ενδεικτικά):

• Τυπικό φυσικό πρόσωπο: 36 μήνες μέχρι την επέλευση της απαλλαγής από τα χρέη + 3 έτη «παράθυρο ανάκλησης» ⇒ περίπου 6 χρόνια από την πτώχευση για οριστική εξάλειψη αξιοποίνου (αν δεν κριθούν θέματα ανάκλησης).
• Ειδική κατηγορία με απαλλαγή από τα χρέη στο 1 έτος: περίπου 4 χρόνια συνολικά.

Επιπλέον «ασφαλιστική δικλείδα»: όσο διαρκεί η αναστολή δίωξης, αναστέλλεται και η παραγραφή (και δεν συμπληρώνεται πριν περάσει 1 έτος από τη λήξη της αναστολής).

Προσοχή στις εξαιρέσεις/«μερική απαλλαγή»: Το αξιόποινο δεν εξαλείφεται, αν η απαλλαγή είναι εν μέρει και οι μη απαλλασσόμενες οφειλές (για τις οποίες δεν απαλλάχθηκε) εξακολουθούν να υπερβαίνουν τα ποσοτικά όρια των αδικημάτων.

3) Ευάλωτοι & Α’ κατοικία: επιλογή «Εξωδικαστικός ή Πτώχευση» (τι κρατάω και τι χάνω)

Η ουσία παραμένει:

• Πτώχευση σημαίνει ρευστοποίηση περιουσίας (άρα και απώλεια κυριότητας της κατοικίας), με αντάλλαγμα την απαλλαγή οφειλών και πλέον την ποινική αποσυμπίεση.
• Εξωδικαστικός σημαίνει προσπάθεια ρύθμισης (ηλεκτρονική διαδικασία), με στόχο να παραμείνει ο οφειλέτης ιδιοκτήτης, εφόσον η ρύθμιση τηρείται.

Το νέο «twist» του 2025 για τους ευάλωτους: διακοπή κρατικής συνεισφοράς, αν μπεις σε εξωδικαστικό:

Για τους ευάλωτους που λαμβάνουν κρατική συνεισφορά στο πλαίσιο του ενδιάμεσου προγράμματος (ν. 4916/2022), ο ν. 5259/2025 προσθέτει ότι η συνεισφορά διακόπτεται για το μέλλον και όταν υπάρχει σύναψη σύμβασης αναδιάρθρωσης στον Εξωδικαστικό (Κεφ. Α’ Μέρους 2ου, Βιβλίου 1ου του ν. 4738/2020).

Άρα, ένας ευάλωτος οφειλέτης καλείται να ζυγίσει:

• αν προτιμά την άμεση ανακούφιση της κρατικής συνεισφοράς (όσο «τρέχει»), ή
• τη μακρύτερη λύση της αναδιάρθρωσης στον Εξωδικαστικό, με τίμημα ότι η συγκεκριμένη συνεισφορά κόβεται από τη σύναψη και μετά.

Προθεσμίες του ενδιάμεσου προγράμματος (για να μην χαθεί το «τρένο»)

Η προθεσμία / διάρκεια του ενδιάμεσου πλαισίου έχει παραταθεί έως 30.4.2026 (με άρθρο 111 ν. 5243/2025).

4) Πρόληψη αντί θεραπείας: voucher «έγκαιρης προειδοποίησης»

Με το άρθρο 177 ν. 5259/2025 προστέθηκε νέο άρθρο 4Α στον ν. 4738/2020 και θεσπίζεται πρόγραμμα voucher για:

• επαγγελματική συμβουλευτική υποστήριξη και
• υπηρεσίες ψυχικής υγείας για επιχειρήσεις / επιτηδευματίες σε κίνδυνο αφερεγγυότητας,
  με ρητή αναφορά σε χρηματοδότηση / σύνδεση με το Ταμείο Ανάκαμψης και ρύθμιση τεχνικών λεπτομερειών με υπουργική απόφαση.

Σύντομο FAQ:

1. Ποια αδικήματα «πιάνει» η ποινική ασπίδα;
   Μόνο τα αδικήματα του άρθρου 25 ν. 1882/1990 και του άρθρου 1 παρ. 1, 2 και 7 α.ν. 86/1967.
2. Από πότε αναστέλλεται η δίωξη;
   Από τη δημοσίευση πτωχευτικής απόφασης ή τη διαταγή καταχώρισης στο Ηλεκτρονικό Μητρώο Φερεγγυότητας.
3. Πότε «κλειδώνει» οριστικά η εξάλειψη του αξιοποίνου;
   Μετά την απαλλαγή (άρθρο 192 ή 195) και αφού περάσει η προθεσμία ανάκλησης ή απορριφθεί αίτηση ανάκλησης.
4. Πόσο είναι το παράθυρο ανάκλησης;
   Κατά κανόνα, 3 έτη από την απαλλαγή (άρθρο 194 παρ. 2 για φυσικά πρόσωπα και τελευταίο εδάφιο άρθρου 195 παρ. 2 για εκπροσώπους).
5. Τι γίνεται, αν υπάρχουν χρέη που εξαιρούνται της απαλλαγής;
   Για τις οφειλές προς το Δημόσιο που εξαιρούνται (άρθρο 194 παρ. 1), η δίωξη δεν αναστέλλεται.
6. Η παραγραφή «τρέχει», όσο βρίσκεται σε αναστολή η δίωξη;
   Όχι. Η παραγραφή αναστέλλεται και δεν μπορεί να συμπληρωθεί πριν περάσει 1 έτος από τη λήξη της αναστολής.
7. Τι αλλάζει για ευάλωτους που παίρνουν κρατική συνεισφορά και πάνε Εξωδικαστικό;
   Η συνεισφορά διακόπτεται για το μέλλον, όταν συναφθεί σύμβαση αναδιάρθρωσης στον Εξωδικαστικό.